Bankowość islamska sięga czasów średniowiecza i jest uważana za jedną z przejrzystszych oraz najbardziej etycznych bankowości na świecie. Wszystko dzięki prawu szariatu i zastosowaniu go w świecie finansów. Z tego wpisu dowiesz się, co to jest bankowość islamska, jakie są jej zasady oraz jak banki islamskie zarabiają pieniądze.
Co to jest bankowość islamska?
Bankowość islamska to system finansowy oparty na zasadach zgodnych z szariatem, czyli prawem muzułmańskim. Główną zasadą bankowości islamskiej jest zasada zakazu pobierania odsetek, znana jako riba w islamie. Riba jest uważana za niezgodną z zasadami uczciwości i sprawiedliwości, dlatego też w bankowości islamskiej unika się stosowania tradycyjnych form kredytów opartych na odsetkach.
Banki islamskie oferują swoim klientom różnorodne produkty finansowe, z których najbardziej charakterystycznym jest Mudarabah i Musharakah. W Mudarabah klient dostarcza kapitał, a bank zarządza nim w imieniu klienta, dzieląc zyski lub straty zgodnie z wcześniej ustalonymi warunkami. Natomiast w Musharakah, obie strony dostarczają kapitał i wspólnie dzielą się zarówno zyskami, jak i stratami.
Innym istotnym aspektem bankowości islamskiej jest zasada unikania inwestycji w przedsięwzięcia uznawane za nieetyczne zgodnie z zasadami szariatu, takie jak handel alkoholem, hazard czy działalność oparta na odsetkach.
Historia bankowości islamskiej
Początki bankowości islamskiej można odnaleźć w średniowiecznych społecznościach muzułmańskich, gdzie działały różnego rodzaju instytucje finansowe, takie jak sukiennice handlowe (souk) i domy handlowe (caravanserais). Transakcje w tych miejscach już wtedy były zgodne z zasadami szariatu.
Współczesna bankowość islamska zaczęła się rozwijać w XX wieku. Jednym z kluczowych momentów był powstanie Banku Makkah w 1963 roku w Arabii Saudyjskiej, który był pierwszym bankiem w pełni zgodnym z zasadami szariatu. W następnych dziesięcioleciach powstawały kolejne banki islamskie, zarówno w krajach muzułmańskich, jak i poza nimi.
W latach 70. i 80. XX wieku pojawiły się organizacje międzynarodowe, takie jak Islamski Bank Rozwoju (Islamic Development Bank), które miały na celu promowanie bankowości islamskiej na szczeblu globalnym oraz finansowe i edukacyjne wspieranie rozwoju społeczności muzułmańskich z poszanowaniem zasad szariatu.
W miarę upływu czasu bankowość islamska zaczęła rozwijać bardziej złożone i zróżnicowane produkty finansowe. Wprowadzenie Sukuk, czyli islamskich obligacji, stało się jednym z kamieni milowych, umożliwiając inwestorom korzystanie z rynku kapitałowego zgodnie z zasadami prawa muzułmańskiego.
W ostatnich dziesięcioleciach banki islamskie zaczęły ekspansję na arenie międzynarodowej. Dzisiaj islamskie instytucje finansowe działają nie tylko w krajach muzułmańskich, ale również w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Północnej.
Sprawdź także:
Zasady bankowości islamskiej
Bankowość islamska kieruje się szeregiem zasad zgodnych z prawem szariatu, które wpływają na jej funkcjonowanie i kształtują system finansowy oparty na przejrzystości, etyce i moralności. Prócz tego, rolą bankowości islamskiej jest także edukacja finansowa oraz zrównoważony rozwój całego społeczeństwa.
Do głównych zasad bankowości islamskiej zaliczyć można:
Zakaz pobierania odsetek (Riba)
Jedną z najważniejszych zasad bankowości islamskiej jest zakaz pobierania odsetek, znany jako riba. W islamie odsetki są uważane za nieetyczne, ponieważ niosą ze sobą ryzyko niesprawiedliwego zysku kosztem innych.
Zgodność z zasadami szariatu
Banki islamskie muszą działać zgodnie z zasadami szariatu, co obejmuje uczciwość (adl), etykę (akhlak) i przejrzystość w transakcjach (musharakah). To fundamentalne wartości, które kształtują charakter bankowości islamskiej.
Unikanie nieetycznych inwestycji
Banki islamskie muszą unikać inwestycji w sektory uznawane za nieetyczne zgodnie z zasadami szariatu. Obejmuje to branże związane z alkoholem, hazardem czy działalnością opartą na odsetkach.
Modele transakcji Mudarabah i Musharakah
Banki islamskie stosują modele transakcji, takie jak Mudarabah (zarządzanie kapitałem klienta przez bank) i Musharakah (wspólne partnerstwo), które umożliwiają uczciwe dzielenie się zarówno zyskami, jak i stratami.
Innowacyjne Instrumenty finansowe – Sukuk
Bankowość islamska rozwija innowacyjne instrumenty finansowe, a jednym z nich są Sukuk. Sukuk to obligacje zgodne z zasadami szariatu, generujące zyski związane z konkretnymi aktywami, zamiast opierać się na odsetkach.
Edukacja finansowa i społeczna odpowiedzialność
Banki islamskie często angażują się w edukację finansową społeczności oraz podejmują działania związane z odpowiedzialnością społeczną. To wspiera zrównoważony rozwój społeczności, zgodnie z zasadami szariatu.
Zakaz spekulacji i niepewnych transakcji (Gharar)
Bankowość islamska zakazuje spekulacyjnych transakcji i tych, które są obarczone zbyt dużym ryzykiem (gharar). Zasada ta ma na celu ochronę uczciwości i przejrzystości transakcji.
Te podstawowe zasady bankowości islamskiej tworzą system finansowy oparty na etyce i wysokiej moralności, mający na celu zapewnienie uczciwego i zrównoważonego rozwoju.
Jak banki islamskie zarabiają pieniądze?
Choć dla zachodnich cywilizacji zasady szariatu mogą wydawać się nazbyt “ograniczające” dla banków i instytucji finansowych, to banki islamskie nie mają żadnych problemów w generowaniu zysków zarówno dla siebie, jak i swoich klientów. Wszystko dzięki zastosowaniu alternatywnych modeli finansowych, ale jednocześnie zgodnych z prawem muzułmańskim. Zamiast tradycyjnych odsetek, które są zakazane w bankowości islamskiej, instytucje te opierają się na uczciwym dzieleniu się zyskami i stratami z klientami.
Do podstawowych produktów oferowanych klientom przez banki islamskie i jednocześnie generujących zyski dla obu stron zaliczamy: Mudarabah, Musharakah, Ijarah, Sukuk, Kard Hasan.
Mudarabah: Bank i klient zawierają porozumienie, w ramach którego klient dostarcza kapitał, a bank zarządza nim w celu generowania zysków. Zyski są potem dzielone między bankiem a klientem, przy czym klient ponosi ryzyko strat.
Musharakah: W modelu Musharakah bank i klient wchodzą w partnerskie porozumienie, gdzie obie strony inwestują kapitał w określony projekt. Zyski i straty są dzielone proporcjonalnie, co sprzyja wspólnemu zaangażowaniu w sukces przedsięwzięcia.
Ijarah: Ten model przypomina leasing, gdzie bank zakupuje aktywa, a następnie wynajmuje je klientowi. Klient płaci ustalony czynsz za korzystanie z tych aktywów, a po zakończeniu umowy aktywa mogą być przekazane klientowi.
Murabahah: W ramach modelu Murabahah klient wyraża chęć zakupu określonego aktywa. Bank nabywa to aktywo, a następnie sprzedaje je klientowi z dodatkowym zyskiem. Klient spłaca tę kwotę w ratach, umożliwiając bankowi generowanie zysków.
Sukuk (Islamskie Obligacje): Sukuk są instrumentami finansowymi, które umożliwiają inwestorom uczestniczenie w projektach zgodnych z zasadami szariatu. Zyski generowane przez projekt są rozdzielane między inwestorów, co stanowi alternatywę dla tradycyjnych obligacji.
Te modele pozwalają bankom islamskim zarabiać, jednocześnie respektując zasady etyczne szariatu, co sprawia, że są one atrakcyjne dla klientów poszukujących zgodnych z zasadami finansowania.
Wpływ bankowości islamskiej na “tradycyjne” finanse
Bankowość islamska jest dynamicznym sektorem finansowym, który przyciąga zarówno muzułmańskich inwestorów, jak i tych spoza tej grupy, poszukujących zgodnych z zasadami etycznymi form inwestowania. Jej rosnąca popularność wywiera zatem znaczący wpływ na tradycyjne instytucje finansowe, wprowadzając różnorodność i nowe standardy etyczne do sektora finansowego na całym świecie.
Pierwszym zauważalnym aspektem jest dywersyfikacja produktów finansowych. Banki islamskie promują alternatywne modele transakcji, takie jak Sukuk i Mudarabah, co zmusza tradycyjne instytucje do poszerzania oferty w odpowiedzi na zróżnicowane oczekiwania klientów.
Bankowość islamska przyczynia się także do wzrostu standardów etycznych w sektorze finansowym. Eliminacja odsetek i unikanie inwestycji w sektory nieetyczne stawia tradycyjne instytucje przed wyzwaniem dostosowania swoich praktyk do oczekiwań klientów związanych z etyką finansową.
Konkurencja między bankami islamskimi a tradycyjnymi instytucjami pobudza innowacje. Rywalizacja ta wymusza na konwencjonalnych bankach bardziej elastyczne podejście do produktów i usług, co może przyspieszyć wprowadzanie nowych technologii i modeli biznesowych w sektorze finansowym.
Wzrost świadomości społecznej dotyczącej zrównoważonego rozwoju i etycznych praktyk finansowych przekłada się na rosnące zainteresowanie takimi wartościami także wśród tradycyjnych instytucji finansowych. Inspiracja czerpana z bankowości islamskiej wpływa na dostosowanie praktyk do oczekiwań klientów poszukujących bardziej etycznych form inwestowania.
Bankowość islamska, poprzez rozwój rynku Sukuk, przyczynia się do wzrostu rynków kapitałowych. Inwestorzy zainteresowani zgodnymi z zasadami szariatu instrumentami finansowymi zyskują większą różnorodność opcji inwestycyjnych, co stymuluje rozwój rynków finansowych.
Mimo tych korzyści, wprowadzenie bankowości islamskiej niesie ze sobą także wyzwania regulacyjne. Tradycyjne instytucje finansowe muszą dostosować się do różnych ram prawnych związanych z bankowością islamską, co może stanowić trudność w procesie integracji tych dwóch podejść. W rezultacie sektor finansowy przechodzi obecnie dynamiczne zmiany, które kształtują nowoczesne podejście do etycznych praktyk i innowacji w tradycyjnych finansach.
Opracowanie: Money Wire, Źródła: encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3874125, investopedia.com/terms/i/islamicbanking.asp
